W kwestii nazewnictwa przyjmuje się, że Wisła Warszawska to odcinek rzeki od miejscowości Karczew na prawym brzegu i Gassy na lewym brzegu w km 488 do miejscowości Skierdy na prawym brzegu i Łomna na lewym brzegu w km 539 biegu rzeki.

Szerokość koryta Wisły na południu miasta wynosi około 1 kilometra, na północy wynosi około 600-700 metrów. Na wysokości Mostu Śląsko-Dąbrowskiego występuje maksymalne przewężenie, gdzie szerokość rzeki wynosi tylko 350 metrów. Ten śródmiejski wąski odcinek Wisły, nazywany jest „gorsetem warszawskim” i ciągnie się przez około dziewięć kilometrów.

Powstanie zwężenia wynika z faktu, iż bezpośrednio po II wojnie światowej właśnie tutaj brzegi rzeki były miejscem wywózki gruzów i odpadów komunalnych Warszawy. Odebrano rzece część należącego wcześniej do niej koryta, co doprowadziło do pogorszenia warunków przepływu wód podczas wezbrań oraz zwiększyło groźbę powodzi. W zwężonym korycie następuje wzrost prędkości przepływu wody oraz nasilają się procesy erozji dna rzeki - gwałtowne przejście od szerokiego do wąskiego koryta wód wielkich powoduje także, że powyżej Warszawy następuje intensywne odkładanie materiału wleczonego.

Dziś to przewężenie zwykło się uważać za naturalne, w rzeczywistości brzegi Wisły w tym odcinku usypane z gruzu wywiezionego z terenu zburzonej Warszawy i pokrytego w okresie powojennym piaskiem i rzecznymi namułami, realnie mają niewiele wspólnego z istniejącym do lat 80-tych XIX wieku pierwotnym przebiegiem linii brzegowej i szatą roślinną, która tu niegdyś istniała.

Przeszło od półwiecza następuje obniżenie dna Wisły, aktualnie średnio wynosi ono ponad 2 metry, powodując powstanie tak zwanego „wyboju warszawskiego” - najsilniejsza erozja wystąpiła w nurcie rzeki, co spowodowało znaczne obniżenie się poziomu wody w Wiśle przy niskich przepływach wynoszących około 200 m3/s.

Skutkiem takiego stanu rzeczy jest:

 - zanik plaż - przed półwieczem przy stanach średnich i niskich dno rzeki wynurzało się
z wody tworząc rozległe i przyciągające warszawiaków plaże, dno rzeki było łagodnie nachylone pomiędzy wałami przeciwpowodziowymi, a głównym nurtem. Dawniej ten obszar średnio dwa razy w roku stanowił koryto rzeki, co ograniczało sukcesję roślinną. Obecnie Wisła przy stanach średnich i niskich płynie w głęboko wyerodowanym korycie,

 - intensywny rozwój roślinności w międzywalu, który doprowadził do zmniejszenia się przepustowości koryta wielkiej wody i wzrostu zagrożeń powodziowych oraz prawdopodobieństwa powstawania zatorów lodowych,

 - problem eksploatacyjny ujęć wody dla elektrociepłowni Siekierki i zaopatrzenia w wodę wodociągów miejskich, w tym wymuszone stosowanie rozwiązań technicznych innych od zwykłego ujęcia grawitacyjnego,

 - naruszona stabilność bulwarów warszawskich,

 - zagrożenie stateczności filarów mostów warszawskich,

 - niski stan, a nawet brak wody w basenach portów warszawskich,

- oddalenie się przystani warszawskich klubów wodniackich od wody płynącej w obniżonym korycie Wisły, na dodatek dostęp do wody utrudnia gęsta roślinność,

 - obniżenie się zwierciadła wód gruntowych w pobliżu rzeki.

Utrzymujący się obecnie niski stan wód gruntowych oraz obwałowanie wyerodowanego głęboko wciętego koryta Wisły w dno doliny prowadzi o fałszywego przekonania lokalnych władz samorządowych, mieszkańców i inwestorów o całkowitym bezpieczeństwie przeciwpowodziowym obszarów nadwiślańskich.

Przedstawione negatywne skutki nadmiernej erozji dna Wisły Warszawskiej spowodowały powstanie licznych ekspertyz i opracowań, których celem było określenie oraz zaproponowanie przedsięwzięć je ograniczających.

 Należy przypomnieć, iż „[…] W latach 1969 – 1972 zastosowano w Polsce po raz pierwszy metody analizy systemowej do opracowania programu inwestycyjnego gospodarki wodnej w dorzeczu Wisły. Prace te były realizowane przez polskich naukowców
i projektantów przy częściowej pomocy technicznej i finansowej Funduszu Rozwoju ONZ. Był to znaczący krok naprzód w rozwiązywaniu wielu problemów inwestycyjnych gospodarki wodnej w Polsce. W latach 1972-75 realizowany był Problem Węzłowy 10.1.2. Zagospodarowanie i ochrona zasobów wodnych w Polsce.

W 1976 r. rozpoczęto realizację Programu Rządowego PR-7 Kształtowanie i wykorzystanie zasobów wodnych. Program ten był w pewnej części kontynuacją poprzedniego programu realizowanego przy współpracy ONZ. PR-7 dotyczył całości zasobów wodnych Polski. W ramach tego programu powstało wiele interdyscyplinarnych zespołów badawczych składających się z pracowników naukowych uczelni, instytutów naukowych, biur projektowych oraz organizacji gospodarczych. Powstało wiele wartościowych prac naukowych i wdrożeniowych oraz szereg interesujących publikacji. Program ten przyczynił się do znacznego podniesienia poziomu polskich zespołów badawczych w dziedzinie gospodarki wodnej. Zakończył się w 1985 r. 

Program zagospodarowania Wisły i jej dorzecza rozpoczęty w 1978 r. był bardzo szerokim i wszechstronnym programem społeczno-gospodarczym o wyraźnej podbudowie naukowej. Obejmował on przede wszystkim Wisłę i jej dorzecze. Realizację tego programu przewidziano na okres najbliższych 20 lat, to jest w perspektywie do 2000 r.[…]”

[Prof. dr hab. inż. Wojciech Majewski „Gospodarka wodna w Polsce w latach ‚50 – ‚80”

Stan gospodarki wodnej w Polsce - problematyka prawna i kompetencyjna (na przykładzie Dolnej Wisły) Materiały z konferencji zorganizowanej przez Parlamentarny Zespół ds. Dróg Wodnych i Turystyki Wodnej  2 czerwca 2011 r. w siedzibie Senatu.]

Z uwagi na to, że każdy stopień wodny na rzece o wyerodowanym korycie to:

 - powstrzymanie niekontrolowanego obecnie samoczynnego pogłębiania przez rzekę dna oraz niszczenia przez nią brzegów i zabudowy regulacyjnej oraz przeciwpowodziowej,

 - poprawa warunków przepływu wód wezbraniowych i powodziowych,

 - energetyczne wykorzystanie zasobów wodnych,

 - przywrócenie parametrów szlaku żeglugowego,

 - ustabilizowanie stosunków gruntowo-wodnych na terenach przyległych do rzeki przez kompleksy odwodnieniowe z pompowniami. Urządzenia te są integralną częścią każdego stopnia wodnego przeznaczoną do regulacji stosunków wodnych w zasięgu wpływu piętrzenia na stopniu,

należy powrócić do koncepcji budowy stopni wodny na Wiśle Warszawskiej.

Pierwotne koncepcje z lat 60 - tych XX wieku (pomijam projekt stopnia wodnego pod Bielanami w Warszawie z 1938 roku) przewidywały budowę :

 - stopnia wodnego Warszawa-Północ ( zwany również stopniem Nowy Dwór) z zaporą czołową w 544,7 kilometrze rzeki i o rzędnej piętrzenia ok. 79,70 m n.p.m. z cofką sięgającą aż do rejonu Gocławia,

 - stopnia wodnego Warszawa-Południe (zwany również stopniem Siekierki) z zaporą czołową w 505 kilometrze rzeki i o rzędnej piętrzenia ok. 84,00 m n.p.m., długość zbiornika wynosić miała około 11 kilometrów.

           

Z uwagi na nowe kierunki rozwoju stolicy i postępujący proces zagospodarowania doliny rzeki po wykonaniu wielu analiz i opracowań przyjęto w 1975 roku racjonalną koncepcję budowy trzech stopni wodnych na Wiśle Warszawskiej o niższym piętrzeniu, i tak:

 - stopień wodny Zakroczym  - został usytuowany poniżej zakola Wisły km 552,5 i ujścia Narwi; po prawej oparty o wysoki brzeg, a po lewej stronie łączony z istniejącym wałem przeciwpowodziowym. Część piętrząca miała składać się z zapory ziemnej i jazu o niskim progu; śluzę żeglugową o parametrach dla IV klasy drogi wodnej usytuowano na prawym brzegu, wykorzystując obniżenie terasy zalewowej.

piętrzenie                                                                   - 73,0 m n.p.m.

spad                                                                           - 4,0 m

długość zapory czołowej                                           - 1 250 m

długość zbiornika                                                      - 29 km

średnia głębokość zbiornika                                      - 3,4 m

powierzchnia zbiornika                                             - 13,4 km²

objętość zbiornika                                                     - 46,5 mln m³

śluza:

szerokość                                                                   - 12 m

długość                                                                      - 192 m

awanporty                                                                 - 540 m

minimalna gwarantowana głębokość drogi wodnej  - 2,5 m

elektrownia wodna                                                    - ok. 15 MW.

Stopień wodny Zakroczym jest też elementem przyszłej drogi wodnej na odcinku od ujścia Narwi do Zalewu Zegrzyńskiego po wybudowaniu śluzy w Dębem.

 

 - stopień wodny Jabłonna  - został usytuowany w km 533,2 rzeki Wisły, został połączony
z istniejącymi obustronnymi wałami przeciwpowodziowymi. Część piętrząca miała składać się z zapory ziemnej i jazu o niskim progu; śluza żeglugowa o parametrach dla IV klasy drogi wodnej.

piętrzenie                                                                   - 79,3 m n.p.m.

spad                                                                            - 6,3 m

długość zapory czołowej                                        - 1000 m

długość zbiornika                                                     - 24 km

średnia głębokość zbiornika                                   - 4,6 m

powierzchnia zbiornika                                            - 18,4 km²

objętość zbiornika                                                     - 74,5 mln m³

śluza:

szerokość                                                                           - 12 m

długość                                                                               - 192 m

awanporty                                                                          - 540 m

minimalna gwarantowana głębokość drogi wodnej  - 2,5 m

elektrownia wodna                                                           - ok. 20 MW.

Stopień wodny Jabłonna swym zasięgiem obejmuje wyerodowane koryto Wisły w rejonie śródmieścia Warszawy.

 

 - stopień wodny Siekierki  - został usytuowany w km 507,0 rzeki Wisły, mieści się między istniejącymi obustronnymi wałami przeciwpowodziowymi. Część piętrząca miała składać się z jazu stałego z koroną przelewową i jazu o niskim progu z zamknięciami, umieszczonego
w korycie rzeki; śluzę żeglugową o parametrach dla IV klasy drogi wodnej usytuowano
na lewym brzegu.

piętrzenie                                                                   - 83,5 m n.p.m.

spad                                                                           - 4,2 m

długość zapory czołowej                                           - 900 m

długość zbiornika                                                      - 13 km

średnia głębokość zbiornika                                      - 4,0 m

powierzchnia zbiornika                                             - 8,2 km²

objętość zbiornika                                                     - 30,0 mln m³

śluza:

szerokość                                                                   - 12 m

długość                                                                      - 192 m

awanporty                                                                 - 540 m

minimalna gwarantowana głębokość drogi wodnej  - 2,5 m

elektrownia wodna                                                    - ok. 10 MW.

Piętrzenie stopienia wodnego Siekierki sięgać będzie do rejonu Kępy Zawadowskiej.

Źródło danych hydrotechnicznych - ”Monografia dróg wodnych śródlądowych w Polsce”
Wyd. Komunikacji i Łączności Warszawa 1985.

 

Należy obecnie pilnie powrócić do prac projektowych na szczegółowymi rozwiązaniami technicznymi stopni wodnych Zakroczym, Jabłonna i Siekierki, które będą elementem międzynarodowej drogi wodnej E-40, zgodnie z następującymi decyzjami rządowymi:

 - w dniu 14 czerwca 2016 roku Rada Ministrów przyjęła Uchwałę nr 79 w sprawie przyjęcia „Założeń do planów rozwoju śródlądowych dróg wodnych w Polsce na lata 2016 – 2020 z perspektywą do roku 2030”. Dokument ten stanowi bazę dla planowanych działań na polskich śródlądowych drogach wodnych,

 - w dniu 6 marca 2017 roku został podpisany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudę akt ratyfikacyjny „Europejskiego porozumienia w sprawie głównych śródlądowych dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym” (European Agreement on Main Inland Waterways of International Importance). Polska w ramach porozumienia zobowiązała się do dostosowania międzynarodowych dróg wodnych na terenie Polski do co najmniej IV klasy żeglowności.

 

Żródło: pl.wikipedia.org

 

Oczywistym jest, że stopnie wodne Zakroczym, Jabłonna i Siekierki wymagać będą takiego planowania i projektowania, aby zapewnić realizację tych inwestycji przy minimalizacji niekorzystnego ich wpływu na środowisko zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej, wydanymi w 2012 roku w sprawie żeglugi śródlądowej i ochrony przyrody,
pt: „Guidancedocument on Inlandwaterway transport and Natura 2000. Sustainableinlandwaterway development and management in the context of EU Birds and HabitatsDirectives”/„Transport wodny śródlądowy i sieć Natura 2000 – zrównoważony rozwój śródlądowych dróg wodnych i zarządzanie nimi w kontekście dyrektywy ptasieji siedliskowej”/. 

Wiedza naukowa oraz stosowane dobre praktyki w branży hydrotechnicznej
i wodno- melioracyjnej gwarantują takie projektowanie, budowanie i eksploatację tych urządzeń, że stanowią one obszary ekorozwoju.Często są to tereny z właściwie określanym przez kreatywnych i wykształconych przyrodników specyficznym siedliskiem, pozwalającym zachować bioróżnorodność.

Zdaniem Komisji Europejskiej wytyczne dotyczące stosowania unijnego prawodawstwa mają być użytecznym narzędziem dla lepszego porozumienia między inwestorami, planistami, decydentami i osobami działającymi na rzecz ochrony przyrody, umożliwiając im opracowywanie projektów odpowiadających celom ekologicznego transportu śródlądowego, przy jednoczesnym poszanowaniu walorów środowiskowych rzek.

Należy również przeprowadzić analizę możliwości poprowadzenia przez koronę zapór i jazów stopni wodnych Zakroczym, Jabłonna i Siekierki mostów drogowych.

Opracował: 

Zbigniew 

lipiec 2018

 

---

tagi:

	Zbigniew
	3 lipca 2018 17:39

21     1985    10 zaloguj sie by polubić