W 1946 roku powstał projekt drogi wodnej Modrzejów-Kraków-Opatowiec o przepustowości 3 mln ton w jednym kierunku. W myśl tego projektu na Wiśle w rejonie Niepołomic miał powstać stopień wodny „Niepołomice”, który spiętrzałby wodę na potrzeby kanału lateralnego o długości około 25 km poprowadzonego doliną Drwinki w stronę ujścia rzeki Raby do Wisły. Na kanale miały powstać dwie śluzy; „Batory” w Woli Batorskiej i „Zielona” w Zielonej.

            W ramach tego projektu wybudowane zostały trzy stopnie wodne, które spełniają następujące zadania:

 - stopień wodny „Przewóz” ułatwia pobór wody dla kombinatu metalurgicznego w Nowej Hucie oraz dostarcza wody chłodniczej do elektrociepłowni w Krakowie,

 - stopień wodny „Dąbie” powstrzymuje erozję denną w korycie Wisły, zagrażającą stateczności bulwarów oraz filarów mostów krakowskich,

 - stopień wodny „Łączany” za pośrednictwem rozbudowanego fragmentu dawnego Kanału Małopolskiego (dziś zwanego Kanałem Łączańskim) dostarcza wody chłodniczej do elektrociepłowni w Skawinie.

Zmiana polityki transportowej po roku 1963 wstrzymała realizację tego projektu. Z powodu pojawiających się oznak zapaści transportu kolejowego pod koniec lat 60-tych XX wieku rozpoczęto pracę nad nową wersją projektową kanalizacji Górnej Wisły.

Na mocy umowy z roku 1968 między Rządem polskim a Programem Rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych zostały wykonane „Założenia generalne zabudowy Wisły górnej” opracowane przez Centralne Biuro Studiów i Projektów Budownictwa Wodnego „Hydroprojekt” w roku 1974 w ramach „Projektu Wisła”.

 

Źródło: ”Monografia dróg wodnych śródlądowych w Polsce” Wyd. Komunikacji i Łączności Warszawa 1985

Na podstawie tych założeń projektowych w latach siedemdziesiątych XX wieku rozpoczęto budowę trzech stopni wodnych; „Dwory”, „Smolice” i „Kościuszko”.

Sporządzono dokumentację techniczną oraz przeprowadzono badania geologiczno-inżynierskie uzasadniające wybór lokalizacji stopnia wodnego „Niepołomice” na górnej Wiśle, które znajdują się w Państwowym Gospodarstwie Wodnym Wody Polskie Regionalnym Zarządzie Gospodarki Wodnej w Krakowie ( dłuższej nazwy nie mogli wymyśleć…)

1.Śluza z awanportem dolnym i górnym.

2. Śluza II w perspektywie.

3. Jaz sektorowy.

Żródło: Centralne Biuro Studiów i Projektów Budownictwa Wodnego „Hydroprojekt”.

Podstawowe parametry planowanego stopnia wodnego „Niepołomice” na górnej Wiśle.

Główne obiekty stopnia to:

 –  dwuprzęsłowy jaz sektorowy o łącznym świetle 2x32 m,  zlokalizowany w korycie
rzeki km 104,200

 –  śluza komorowa o wymiarach 190x12x3,5 m,  położona w przekopie na prawym brzegu rzeki w km 88,100 trasy żeglugowej (teren przysiółka Koźlica w Woli Batorskiej, gmina Niepołomice),

 –  klasa budowli                                                        III

 –  rzędna progu jazu                                                  187,40 m npm

 –  rzędna NPP                                                              190,50 m npm

 –  rzędna progu śluzy                                                187,00 m npm

 –  minimalna głębokość na progu śluzy                               3,5 m

 –  jaz sektorowy z dwoma przęsłami o świetle            2x32,00 m

 –  szerokość komory śluzy                                        12,0 m

 –  długość użytkowa śluzy                                        192,0 m

 –  minimalna głębokość kanału                                    3,5 m

 –  przepływ miarodajny o p=1%                               QM=2740 m3/s

 –  przepływ kontrolny o p=0,3%                              QK=3330 m3/s 

Dolina Wisły w rejonie Niepołomic posiada obustronne obwałowanie. Rozstaw wałów wynosi 400 m, a szerokość koryta na poziomie wody średniej rocznej wynosi około 66 m.

W zapisach Uchwały nr 79 Rady Ministrów z dnia14 czerwca 2016 roku w sprawie przyjęcia „Założeń do planów rozwoju śródlądowych dróg wodnych w Polsce na lata 2016 – 2020
z perspektywą do roku 2030”, w PRIORYTECIE II: Droga wodna rzeki Wisły – uzyskanie znacznej poprawy warunków nawigacyjnych, na stronie 7 został zawarty punkt - II.2. Modernizacja górnej skanalizowanej Wisły oraz budowa stopnia wodnego w Niepołomicach.

Stopień wodny „Niepołomice” na górnej Wiśle spełniać będzie następujące zadania (jak każdy taki obiekt hydrotechniczny):

 - zabezpieczenie przed katastrofą budowlaną stopnia wodnego „Przewóz”, przez jego podparcie hydrauliczne tj. spiętrzenie wody w wyerodowanym korycie,

 - powstrzymanie niekontrolowanego obecnie pogłębiania przez rzekę dna oraz niszczenia brzegów i zabudowy regulacyjnej (tj. likwidacja zjawisk erozyjnych poniżej stopnia wodnego „Przewóz”), które już bezpośrednio zagraża stateczności wałów przeciwpowodziowych,

 - ustabilizowanie stosunków gruntowo-wodnych na terenach przyległych do rzeki również w celach środowiskowych,

 - poprawa warunków przepływu wód wezbraniowych i powodziowych,

- energetyczne wykorzystanie zasobów wodnych Wisły, tj. zagospodarowanie piętrzenia przez elektrownię wodną o mocy ok 3 MW,

 - przywrócenie parametrów szlaku żeglugowego i ciągłości liniowej Drogi Wodnej Górnej Wisły poniżej Krakowa.

 

W następstwie postępującej erozji dennej za stopniem wodnym „Przewóz”, który jest najniżej położonym, ostatnim stopniem wodnym Kaskady Górnej Wisły, drastycznie obniżyło się dno rzeki na dolnym stanowisku jazu. O skali degradacji świadczy stan głębokości wody za progiem głowy dolnej śluzy „Przewóz”, gdzie - zamiast projektowanych 250 cm - stan wody osiąga wartości „ujemne”, przeważnie utrzymując się poniżej poziomu dna śluzy.

Zdjecie: wodniacy.net

Należy mieć świadomość, że obniżenie się dna rzeki na dolnym stanowisku jazu stopnia wodnego „Przewóz”, który zatrzymuje na sobie cały ciężar wody znajdującej się powyżej tego stopnia, zagraża mu po prostu zawaleniem się. Zapobiec katastrofie budowlanej i wynikającej stąd gwałtownej i niespodziewanej powodzi można jedynie poprzez podparcie hydrauliczne tego stopnia kolejnym stopniem wodnym czyli „Niepołomice”.

Fot. Zbigniew Siedlarz : Wyerodowane koryto rzeki Wisły poniżej stopnia wodnego „Przewóz” - resztki zabudowy regulacyjnej.

Na terenach położonych poniżej stopnia wodnego „Przewóz” odczuwalna jest niezwykle silna presja urbanizacyjna. Pozwolono na rozprzestrzenienie się strefy zabudowy na terenach nadrzecznych zagrożonych powodzią lub podtopieniami, dotyczy to zwłaszcza znacznej powierzchni gminy Niepołomice, gdzie intensywna zabudowa przemysłowa, mieszkalna i infrastruktura komunalna (w tym: wysypisko śmieci, ujęcie wody i oczyszczalnia ścieków) zrealizowana została bezpośrednio w dolinie rzeki Wisły w strefie zalewowej oraz na obszarach podmokłych.

Skutkiem tych działań jest zwiększenie obszaru powierzchni uszczelnionych, co powoduje znaczne ograniczenie możliwości wchłaniania wody opadowej i roztopowej przez glebę oraz zmniejszenie zasilania wód gruntowych, co w konsekwencji prowadzi do obniżenia ich poziomu.

Również w wyniku erozji dna Wisły poniżej stopnia wodnego „Przewóz” na terenach przyległych do Wisły (w tym obszar Niepołomickiej Strefy Inwestycyjnej generującej ponad 5000 miejsc pracy, gdzie szybki spływ dużej ilości wód opadowych na coraz bardziej uszczelnianą powierzchnię tego terenu przemysłowego może prowadzić do groźnych podtopień) poziom wód gruntowych uległ obniżeniu w sposób niekontrolowany.

Natomiast w przypadku wyższych lub nawet tylko średnich stanów wód w rzece, poziom wód gruntowych w sposób niekontrolowany ulega podniesieniu.

Ustabilizowanie i kontrolę poziomu wód gruntowych zwłaszcza na terenie obejmującym obszar Niepołomickiej Strefy Przemysłowej można osiągnąć przez kompleksy odwodnieniowe z pompowniami przyszłego stopnia wodnego „Niepołomice”. Urządzenia te są integralną częścią każdego stopnia wodnego przeznaczoną do regulacji stosunków wodnych w zasięgu wpływu piętrzenia na stopniu.

Utrzymujący się obecnie niski stan wód gruntowych oraz obwałowanie wyerodowanego głęboko wciętego koryta Wisły w dno doliny może prowadzić do fałszywego przekonania lokalnych władz samorządowych i mieszkańców o całkowitym bezpieczeństwie przeciwpowodziowym obszarów leżących poniżej stopnia wodnego „Przewóz” narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.

Zdjęcie :  Klub Żeglarski Horn Kraków - kilometr 119 tzw. "Diabelska Skała" przed Nowym Brzeskiem. Wyerodowane koryto Wisły

Z uwagi na to, iż stopień wodny „Niepołomice” na górnej Wiśle zapewni odpowiednią gospodarkę wodami oraz determinować będzie właściwe gospodarowanie przestrzenią obszarów nadwiślańskich, beneficjentami rezultatów budowy i eksploatacji obiektu hydrotechnicznego będą nie tylko społeczności lokalne, które same i których dobra narażone są na zagrożenie powodziowe ale też Niepołomicka Strefa Przemysłowa, której elementem może być przystopniowa elektrownia wodna o mocy ok. 3 MW i port rzeczny.

Stopień wodny „Smolice” na górnej Wiśle wg projektu podobnie miał wyglądać stopień wodny „Niepołomice”…

Jakie oddziaływanie na środowisko mają przedsięwzięcia tej skali ilustruje przykład stopnia wodnego „Smolice” na górnej Wiśle, który został wpisany w Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 PLB 120005 Dolina Dolnej Skawy. Wskazany przykład świadczy o tym, że można pogodzić modernizację i rozbudowę dróg wodnych, stabilizację koryta rzeki oraz hydroenergetykę z ochroną bioróżnorodności środowiska.

Zbigniew

---

tagi: żegluga 

	Zbigniew
	23 października 2018 20:35

11     4297    11 zaloguj sie by polubić